Cá chạch, nhân sâm dưới nước

CÁ CHẠCH, NHÂN SÂM DƯỚI NƯỚC

     Ở xứ nhiều hồ ao, sông ngòi như nước ta, có lẽ không ai không biết đến con chạch, một loại cá da trơn chuyên sống ở tầng nước đáy. Tuy nhiên, việc hiểu rõ giá trị dinh dưỡng và công dụng chữa bệnh của đồ thủy sản quý báu này thì không phải ai cũng tường tận.

     Trong dân gian, cá chạch có nhiều tên gọi khác nhau như thu ngư, hòa thu, nê thu..., tên khoa học của nó là Misgurnus anguillicaudatus (Cantor). Theo phân tích của dinh dưỡng học hiện đại, trong 100g thịt cá chạch chứa 83g nước, 9,6g protid, 3,7g lipid, 2,5g glucid và 1,2g chất khoáng. Như vậy, thịt cá trạch có lượng mỡ khá thấp nhưng lượng đạm lại rất phong phú, cao hơn nhiều so với các loại thịt và cá khác. Cũng trong 100g thịt cá chạch còn có chứa một lượng lớn các vitamin, đặc biệt là vitamin B1 (30 microgam), vitamin B2 (440 microgam), vitamin A (70 đơn vị quốc tế), provitamin A (90 đơn vị quốc tế) và nicotinic acid (4mg). Ngoài ra, còn có các nguyên tố vi lượng rất cần thiết cho cơ thể như Ca, P, Fe...

     Theo dinh dưỡng học cổ truyền, cá chạch vị ngọt, tính bình, có công dụng bồi bổ tỳ vị, dưỡng thận trừ thấp, làm hết vàng da, cầm đi lỏng và có lợi cho dương sự. Các sách thuốc cổ như Bản thảo cương mục, Tùy tức cư ẩm thực phổ, Trấn nam bản thảo, Y học nhập môn...đều có những kiến giải khá sâu sắc về công dụng của cá chạch trên cả hai phương diện thực phẩm và dược phẩm. Dưới dạng các món ăn-bài thuốc (dược thiện), Cổ nhân thường dùng cá chạch để chữa các chứng bệnh như tiêu khát (tiểu đường), dương nuy (liệt dương), trĩ, viêm gan, mụn nhọt, lở loét ngoài da...Ví như, sách Thánh tễ tổng lục đã ghi lại cách dùng cá chạch để chữa bệnh tiểu đường : lấy 10 con cá chạch bỏ đầu đuôi, làm sạch, phơi hoặc sấy khô, đốt thành than rồi tán bột ; lá sen tươi phơi khô tán bột, hai thứ lượng bằng nhau, trộn đều, uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 2 thìa nhỏ. Dưới đây, xin được giới thiệu một số phương cách dùng cá chạch để bồi bổ sức khỏe và phòng chống bệnh tật

Bài 1 : Cá chạch rán vàng 120g, hoàng kỳ 15g, đẳng sâm 15g, hoài sơn 30g, đại táo 15g, gừng tươi 5g. Tất cả đem sắc kỹ, lấy nước bỏ bã, chia uống vài lần trong ngày. Công dụng : bồi bổ tỳ vị, dưỡng huyết, dùng thích hợp cho những người suy nhược cơ thể, gầy yếu, thiếu máu, trẻ em suy dinh dưỡng.

Bài 2 : Cá chạch 250g, đậu phụ 500g. Cá chạch làm sạch, bỏ đầu đuôi ; đậu phụ xắt miếng đem nấy chín rồi cho cá chạch vào đun sôi một vài phút là được, chế thêm hành. gừng tươi và gia vị, dùng làm canh ăn. Công dụng : bổ tỳ vị, trừ thấp , dùng thích hợp cho những người bị viêm gan vàng da, tiểu tiện không thông.

Bài 3 : Cá chạch 250g, mỡ lợn, hạt tiêu và gia vị vừa đủ, nấu thành canh ăn liền tromng nửa tháng. Có thể cho thêm tôm sông tươi 30g và một chút rượu vang. Công dụng : bổ thận trợ dương, có lợi cho dương sự, dùng thích hợp cho những người bị liệt dương, suy giảm khả năng tình dục.

Bài 4 : Cá chạch 250g, cát cánh 6g, địa du 18g, hoa hòe 9g, kha tử 9g. Tất cả đem sắc kỹ, bỏ bã lấy nước uống. Công dụng : chữa trĩ xuất huyết, trĩ sa không tự co lên được.

Bài 5 : Cá chạch nuôi trong nước sạch 1 ngày, sau đó làm sạch, bỏ phủ tạng, sấy khô ở nhiệt độ 100 độ C rồi tán thành bột mịn, uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 10g. Công dụng : chữa viêm gan truyền nhiễm. Phương thuốc này đã được các nhà y học Trung Quốc khảo sát và đánh giá tác dụng trên lâm sàng. Một nghiên cứu được tiến hành trên 40 bệnh nhân bị viêm gan truyền nhiễm, kết quả có 24 bệnh nhân hết hẳn các triệu chứng lâm sàng, gan hết sưng, chức năng gan được phục hồi hoàn toàn ; 11 bệnh nhân cơ bản hết các triệu chứng, chức năng gan được cải thiện, gan đỡ sưng ; chỉ có 5 bệnh nhân không có tác dụng, bài thuốc đạt hiệu quả 87,5%. Một nghiên cứu khác được tiến hành trên 20 bệnh nhân bị viêm gan truyền nhiễm có hội chứng vàng da, kết quả cho thấy ở nhóm được dùng bột cá chạch ngày điều trị trung bình là 25,8 ngày, ngắn hơn 12,2 ngày so với nhóm được điều trị bằng tân dược theo phác đồ thông thường, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Các nhà y học Trung Quốc nhận thấy cá chạch có tác dụng lợi mật, làm hết vàng da khá nhanh và có khả năng bảo vệ tế bào gan, làm hạ men gưn tương đối tốt. Đối với các trường hợp viêm gan mạn tính, cá chạch cũng có tác dụng điều trị ở một mức độ nhất định.

     Như vậy, có thể thấy cá chạch không những có giá trị bổ dưỡng cao mà còn có khả năng phòng chống bệnh tật. Bởi vậy, người xưa gọi cá chạch là “nhân sâm dưới nước”, ý muốn nói trong ao hồ, đầm lấy, ruộng nước...cá chạch là một loại thức ăn và vị thuốc quý giá như nhân sâm vậy.

                                                                              Hoàng Khánh Toàn