RƯỢU THUỐC Y HỌC CỔ TRUYỀN
Rượu thuốc (dược tửu) là một chế phẩm hết sức độc đáo của y học cổ truyền và
việc dùng rượu thuốc để trị bệnh nói chung và bồi bổ nói riêng đã có một lịch
sử rất lâu đời. Tuy nhiên, vì hiểu biết chưa đầy đủ nên không ít người đã sử
dụng rượu thuốc một cách tuỳ tiện, thậm chí có khi còn lạm dụng khiến cho công
dụng bồi bổ chẳng thấy đâu mà nhiều khi còn đưa đến những tai hoạ không đáng
có.
* Rượu thuốc là gì ?
Rượu thuốc là
những chế phẩm lỏng được điều chế bằng phương pháp chiết xuất các dược liệu
thảo mộc hoặc động vật với rượu nhằm mục đích điều trị bệnh tật hoặc để bảo vệ
và nâng cao sức khoẻ. Cách thức sử dụng rượu thuốc để chữa bệnh và bổ dưỡng
được gọi là Dược tửu liệu pháp. Trong
thành phần của rượu thuốc có khi chỉ có một vị (rượu đơn) nhưng thường thì có
khá nhiều vị được phối hợp với nhau để phát huy cao nhất tác dụng của thuốc
(rượu kép). Công lực của dược tửu phụ thuộc vào hai nhân tố là rượu và thuốc. Việc lựa chọn các vị thuốc khác nhau sẽ tạo ra những loại
rượu có tác dụng không giống nhau, nhưng vai trò của rượu thì không thể thiếu,
bởi lẽ, nói như cổ nhân "rượu đứng đầu trăm thứ thuốc", "rượu có
công dụng tuyên tán dược lực, ôn thông khí huyết, sơ kinh hoạt lạc, có thể đạt
tới tứ chi bách hài, ngũ tạng lục phủ".
* Rượu thuốc có từ bao giờ ?
Như trên đã nói, rượu thuốc có
một lịch sử rât lâu đời. Trong văn tự giáp cốt (chữ viết trên xương và mai rùa)
thời cổ ở Trung Quốc có chép "ngâm thuốc vào rượu", đó là nói đến
loaị rượu thuốc có hương vị thơm ngon dùng vào việc cúng tế và chữa bệnh. Hai
phương rượu thuốc sớm nhất được ghi trong các y thư cổ là "Kê thỉ lễ"
(trong sách Nội kinh) và "Hồng
lam hoa tửu" (trong sách Kim quỹ yếu
lược). Các sách thuốc kinh điển khác như Thương hàn tạp bệnh luận, Trửu hậu bị cấp phương, Thiên kim phương,
Thái bình thánh huệ phương, Thánh tễ tổng lục...đều đã đề cập đến rượu
thuốc trên mọi phương diện, trong đó đặc biệt là cuốn Bản thảo cương mục đã ghi lại kinh nghiệm sử dụng men rượu, rượu
trắng, rượu nho, bã rượu, rượu ủ...trong hầu hết các chuyên khoa lâm sàng như
nội khoa, ngoại khoa, nhi khoa, phụ khoa và ngũ quan khoa.
* Có bao nhiêu loại rượu thuốc ?
Có đến hàng nghìn phương rượu
thuốc. Nếu căn cứ vào số vị thuốc trong phương có thể chia ra làm hai loại : rượu đơn (độc vị) và rượu kép (đa vị) ; nếu căn cứ vào công
dụng có thể chia ra làm hai loại lớn : rượu
bổ và rượu bệnh hoặc chia ra làm
nhiều loại khác nhau như rượu khu phong,
rượu kiện tỳ, rượu bổ gân cốt, rượu thanh nhiệt lợi thấp, rượu giải cảm, rượu
an thần, rượu bổ huyết, rượu bổ khí, rượu bổ dương, rượu bổ âm...; nếu căn
cứ vào cách dùng có thể chia ra làm hai loại : rượu uống trong và rượu dùng
ngoài..
* Nguyên tắc dùng rượu thuốc ra
sao ?
Vì rượu thuốc cũng là một loại
dược phẩm cho nên khi dùng nhất thiết phải tuân thủ nguyên tắc : đúng bệnh, đúng người và đúng
liều lượng, không được tuỳ tiện và
thái quá. Nếu để trị bệnh thì trước hết người bệnh phải được thầy thuốc
chuyên khoa khám xét tỉ mỉ và chẩn đoán chính xác, sau đó mới chọn phương và
bào chế cho phù hợp. Ví như, cùng là bệnh Dương
nuy (liệt dương) nhưng với những người thuộc thể bệnh Âm hư thì loại dược tửu chọn dùng hoàn toàn khác so với thể bệnh Dương hư ...Nếu để bồi bổ với mục đích
bảo vệ và nâng cao sức khoẻ thì cũng cần phải căn cứ vào các đặc điểm của người
dùng như tuổi tác, giới tính, thể chất...nghĩa là, phải xác định được phần nào
trong cơ thể bị hư yếu (âm hư, dương hư, khí hư hay huyết hư) và tạng phủ nào
cần bồi bổ (tâm, can, tỳ, phế, thận...) để từ đó chọn phương lựa dược cho thích
đáng. Chỉ có trên cơ sở chẩn bệnh một cách biện chứng thì mới lựa chọn và điều
chế rượu thuốc phù hợp và có chất lượng, ngược lại nếu chẩn bệnh sai thì khi
dùng sẽ không có tác dụng, thậm chí có thể gây hại.
* Thế nào là rượu bổ âm ?
Là loại rượu dùng cho những
người bị bệnh thuộc thể Âm hư hoặc có
thể chất thiên về âm hư, biểu hiện bằng các chứng trạng như người gầy, miệng
ráo họng khô, hay hoa mắt chóng mặt, mất ngủ, hay mơ mộng, ra mồ hôi trộm, lòng
bàn tay và bàn chân nóng, hay có cảm giác sốt nóng về chiều, gò má đỏ, di tinh,
ù tai, đại tiện táo, tiểu tiện lượng ít sắc vàng, lưỡi khô đỏ, it hoặc không có
rêu... Ví dụ : Thần tiên diên thọ tửu,
Thiên môn đông tửu, Tang tằm tửu (rượu tằm), Địa hoàng tửu, Địa hoàng thủ ô tửu,
Tư âm dưỡng huyết tửu, Hà thủ ô tửu, Kỷ tử tửu, Ô tu tửu (rượu làm đen râu
tóc), Bồ đào tửu (rượu nho)...Những người có chứng dương hư không nên dùng
loại rượu này.
* Thế nào là rượu bổ dương ?
Còn gọi là rượu trợ dương, tráng
dương hoặc khởi dương, là loại rượu dùng cho người bị bệnh thuộc thể Dương hư hoặc có thể chất thiên về dương
hư, biểu hiện bằng các chứng trạng như hay sợ lạnh, tay chân lạnh, sắc mặt
trắng bệch, mệt mỏi như mất sức, dễ đổ mồ hôi, hay có cảm giác khó thở, ngại
nói, miệng nhạt không khát, tiểu tiện trong dài, đại tiện lỏng nát, hay bị cảm
lạnh, di tinh, liệt dương, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng mỏng... Ví dụ : Minh mạng tửu, Lộc nhung tửu (rượu nhung
hươu), Hải cẩu thận tửu, Ba kích tửu, Dâm dương hoắc tửu, Dương cao tửu (rượu
thịt dê), Dương thận tửu (rượu cật dê), Trợ dương tửu, Hổ cốt tửu, Cáp giới tửu
(rượu tắc kè), Hải mã tửu (rượu cá ngựa) ...Những người có chứng âm hư
không nên dùng các loại rượu này.
* Thế nào là rượu bổ huyết ?
Là loại rượu dùng cho những người
bị bệnh thuộc thể Huyết hư hoặc có
thể chất thiên về huyết hư, biểu hiện bằng các chứng trạng như sắc mặt nhợt
nhạt, hay hoa mắt chóng mặt, tim hồi hộp, mất ngủ, tay chân tê bì, phụ nữ kinh
nguyệt không đều, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng mỏng... Ví dụ : Tang thầm tửu (rượu dâu), Từ quốc công tiên
tửu (rượu long nhãn), Đương quy tửu, Hà thủ ô tửu, Kê huyết đằng tửu, Diên linh
tửu, Trú nhan tửu, Nguyên thầm tửu, Từ quốc công tiên tửu.
* Thế nào là rượu bổ khí ?
Là loại rượu dùng cho những người
bị bệnh thuộc thể Khí hư hoặc có thể
chất thiên về khí hư, biểu hiện bằng các chứng trạng như tinh thần mỏi mệt, khó
thở, ngại nói, sắc mặt trắng nhợt, đầu choáng mắt hoa, hay hồi hộp trống ngực,
dễ đổ mồ hôi, ăn kém chậm tiêu, đại tiện lỏng nát, tiểu tiện trong dài, chất
lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng mỏng...Ví dụ : Nhân
sâm tửu, Đẳng sâm tửu, Tây dương sâm tửu, Sâm truật tửu, Hoàng kỳ tửu, Bạch
truật tửu, Nhân sâm cố bản tửu, Hoàng tinh tửu...
Tuy nhiên, trên thực tế, bệnh
trạng thường đan xen với nhau nên người ta thường phối hợp các loại rượu để tạo
nên công dụng song bổ. Ví như, các loại rượu Ích thọ tửu, Cố bản địa hoàng tửu, Khước lão tửu, Trường xuân tửu, Bổ
khí dưỡng huyết tửu, Dưỡng vinh tửu, Sâm quy tửu, Nhân sâm câu kỷ tửu, Diên thọ
tửu, Bát trân tửu, Thập toàn đại bổ tửu, Phù nhược tiên phượng tửu...thường
được cấu tạo bởi sự kết hợp giữa thuốc bổ âm và bổ dương, hoặc bổ khí và bổ
huyết
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét