Mãn kinh đàn ông

ĐÔNG Y VÀ HỘI CHỨNG MÃN KINH ĐÀN ÔNG

     Có hay không chuyện mãn kinh ở đàn ông (male climacteric) vẫn đang là một vấn đề thời sự nóng hổi không chỉ trong giới y học mà còn là mối quan tâm sâu sắc của những người đàn ông có tuổi trong vài chục năm gần đây. Người đồng tình, kẻ phản đối, nhưng rốt cuộc khá nhiều đàn ông ở tuổi trung niên vẫn phải đối mặt với những “cơn khủng hoảng” trong giai đoạn bắt đầu “xuống sắc” với hàng loạt những biểu hiện rối loạn ở các mức độ khác nhau.

     Trên thực tế, hội chứng mãn kinh ở đàn ông là một giai đoạn có tính chất quá độ từ tuổi trung niên bước sang tuổi già, do toàn bộ cơ thể dần dần đi vào quá trình lão hóa, hệ thống nội tiết tố nói chung và đặc biệt là nội tiết tố sinh dục bị giảm thoái, sự điều tiết sản xuất và nồng độ testosterol trong máu bị rối loạn làm xuất hiện hàng loạt các chứng trạng trên lâm sàng mà chủ yếu biểu hiện ở hệ thống tâm thần kinh, thần kinh thực vật và chức năng tình dục bị rối loạn. Hội chứng này thường gặp ở lứa tuổi từ 55-60 và tùy theo các đặc tính khác nhau về thể chất, trình độ văn hóa, thói quen sinh hoạt, đời sống tâm lý…mà xuất hiện các triệu chứng nhiều hay ít, nặng hay nhẹ làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và công tác ở các mức độ khác nhau.

     Trong đông y không có bệnh danh này, nhưng căn cứ trên các biểu hiện lâm sàng có thể thấy hình ảnh của tình trạng mãn kinh ở đàn ông nằm rải rác trong các chứng “hư lao”, “huyễn vựng”, “tâm quý”, “uất chứng”, “thất miên”…với cơ chế bệnh sinh chủ yếu là do thận khí suy dần, tinh khí ngày càng giảm sút, tinh hoa của ngũ tạng lục phủ ngày càng suy tổn và cuối cùng thiên quý cạn kiệt mà không thể sinh hoạt tình dục và sinh con đẻ cái được nữa. Y thư kinh điển “Nội kinh tố vấn” trong chương “Âm dương ứng tượng đại luận” đã mô tả hội chứng này như sau : “Niên tứ thập nhi âm khí tự bán, khởi cư suy hi ; niên ngũ thập, thể trọng, nhĩ mục bất thông minh hi ; niên lục thập, dương nuy, khí đại nhược, cửu khiếu bất lợi, hạ hư thượng thực, thể chấp câu xuất hi” (bốn mươi tuổi âm khí hao đi một nửa, hoạt động suy yếu ; năm mươi tuổi, mình nặng, tai kém mắt mờ ; sáu mươi tuổi liệt dương, sinh khí suy yếu nhiều, các lỗ tự nhiên không thông lợi, trên thực dưới hư, nước mắt chảy suốt). Hay như sách “Thiên kim yếu phương” mô tả : “ Nhân niên ngũ thập dĩ thượng, dương khí nhật suy, tổn vu nhật chí, nhân lực tiệm thoái, vong tiền thất hậu, hưng khởi đãi dọa, thị thính bất ổn, đa thoái thiểu tiến, nhật nguyệt bất đẳng, vạn sự linh lạc, tâm vô liêu lại, kiện vong sân nộ, tình tính biến dị, thực dục vô vi, tâm xử bất an” (con người ta ở tuổi 50 trở đi, khí dương suy kém từng ngày, sức lực giảm dần, hay quên, hưng phấn kém, tai nặng mắt mờ, mọi sự tàn tạ, tâm tính không yên, dễ cáu giận, ăn không ngon ngủ không yên)

     Để diều chỉnh hội chứng mãn kinh ở đàn ông, theo quan điểm của đông y cần phải căn cứ vào những đặc điểm biểu hiện chứng trạng mà phân chia thành những thể bệnh khác nhau như Thận âm hư, Thận dương hư, Thận âm dương lưỡng hư, Can thận âm hư, Tỳ thận dương hư, Can uất tỳ hư…, rồi trên cơ sở đó lựa chọn phương pháp trị liệu thích hợp. Nguyên tắc chung là phải bồi bổ và điều hòa cân bằng âm dương, trong đó đặc biệt chú trọng đến các tạng thận, tỳ và can. Theo đông y, biện pháp hữu hiệu nhất là phải thực thi “thuật hồi xuân” một cách toàn diện và kiên trì.

     Vậy “thuật hồi xuân” là gì ? “Xuân” là tên một mùa của trời đất, là mùa đầu tiên trong năm khi vạn vật bắt đầu sinh sôi nảy nở, liên hệ với con người đó là thời kỳ sức lực tràn đầy, được gọi là “tuổi xuân”, “sức xuân”. “Hồi” là trở lại, lấy lại, “hồi xuân” là lấy lại “sức xuân” như thời còn trẻ. “Thuật” là hệ thống những phương pháp được tìm tòi, thể nghiệm và đúc rút từ thực tế cuộc sống, tích lũy từ thế hệ này qua thế hệ khác nhằm bảo vệ và khôi phục sức khỏe, lấy lại “sức xuân”, chủ động “hồi xuân”.

     Nội dung của thuật hồi xuân là hết sức phong phú, song không ngoài 3 vấn đề cơ bản : kiện thân, dưỡng tâm và mỹ dung. Kiện thân là thực hiện ăn uống đầy đủ và đùng cách, dùng thuốc hợp lý và vận động tập luyện tích cực để làm cho cơ thể được khỏe mạnh, kinh mạch lưu thông, khí huyết sung túc. Trong đó phải hết sức lưu ý vấn đề dùng thuốc, bởi vì hiện nay do đời sống vật chất ngày càng được nâng cao người ta có xu hướng đua nhau đi tìm các loại thực dược phẩm có lợi cho hoạt động tình dục, nhưng do thiếu hiểu biết cho nên nhiều khi lợi bất cập hại. Cách thức duy nhất đúng đắn là phải biện chứng mà sử dụng, nghĩa là cơ thể thiếu cái gì thì bù đắp cái đó, không được lạm dụng bừa bãi. Dưỡng tâm, còn gọi là dưỡng thần, là việc sử dụng các liệu pháp cần thiết để điều hòa đời sống tinh thần, tình cảm cốt sao đạt được sự cân bằng và ổn định. Trên thực tế, trong giai đoạn đầy sóng gió này hầu hết đàn ông đều lâm vào tình trạng rối loạn tâm lý ở các mức độ khác nhau, nếu không biết cách điều chỉnh có thể dẫn đến những thương tổn thực thể về mặt thể chất và đổ vỡ trong các mối quan hệ xã hội, đặc biệt là quan hệ tình cảm vợ chồng. Mỹ dung, còn gọi là làm đẹp, chú ý chăm sóc sắc đẹp, điều này không chỉ có nghĩa là đàn ông phải thường xuyên “son phấn” như đàn bà mà vấn đề quan trọng hơn là phải tạo được cái đẹp có tính chỉnh thể, đẹp cả trong lẫn ngoài, cả thể xác và tâm hồn, cái mà đông y gọi là nguyên tắc “hình thần kiêm cố, nội ngoại đồng trị”. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của nhiều nhà tâm bệnh học, chỉ riêng việc chú ý chỉnh trang sắc đẹp bên ngoài đã giúp chom một tỷ lệ khá lớn những người đàn ông (và cả đàn bà nữa) phòng tránh được khá nhiều bệnh tật trong giai đoạn mãn kinh đầy biến cố của cuộc đời.

     Trải qua hàng ngàn năm đấu tranh với thiên nhiên và bệnh tật để tồn tại và phát triển, có thể nói không có vấn đề nào liên quan đến tâm sinh lý của đời người lại không được cổ nhân đề cập đến trong các di sản y học quý báu của mình, trong đó có hội chứng mãn kinh ở đàn ông. Tuy nhiên , do nhiều nguyên nhân khác nhau có những vấn đề chưa được tìm tòi, thu thập và tổng hợp một cách đầy đủ và khoa học theo những bệnh danh tương đồng của y học hiện đại để trên cơ sở đó có thể thực hiện được sự kết hợp hài hòa và nhuần nhuyễn cả về y lý và y thuật. Điều đó đặt ra nhiệm vụ cho các nhà đông y cần phải tiếp tục gạn đục khơi trong, đi tìm trong vốn cổ những hạt ngọc quý để kế thừa và phát triển, giúp cho giới “mày râu” vượt qua giai đoạn “mãn kinh” đầy biến cố của đời người và tiếp tục xứng danh là “phái mạnh của nhân loại.

                                                                                        Hoàng Khánh Toàn